Yılbaşı ve Noel
Bu yazıda dünyanın dört bir yanından milyarlarca kişi tarafından kutlanan yılbaşının
anlamını ve kökenini inceleyeceğim. Yılbaşı ile bütünleşmiş noelin ve
onun kültürel parçalarından noel baba ve çam ağacı kültürünün nereden
geldiğine, anlamına ve amacına göz atacağım.
Tarih 31 Aralık’ı
gösterdiğinde o gün dünya çapında yılbaşı eğlenceleri ve kutlamalar
düzenlenir. Yılbaşı kutlaması, insanların birbirine hediyeler verdiği,
birlikte zaman geçirdikleri ve süslemeler yaptıkları, yeni yılın
kutlandığı evrensel kültürün bir parçası olmuştur. Noel (Natalis -
Latince, doğum) ise genel olarak 25 Aralık tarihinde İsa’nın doğum
gününün kutlandığı Pagan kökenli ve Şamanist destekli Hıristiyan
bayramıdır. Aslında 25 Aralık tarihi Hıristiyanlık öncesi dönemde de
kutsal kabul edilmiş ve ayrıca günlerin tekrar uzamaya başladığı 21
Aralık’tan sonraki dönem halk tarafından törenlerle kutlanmıştır. Eski
Pagan dinlerinde ve mitolojide 25 Aralık’da doğmuş birçok tanrı ve
tanrıça (Horus, Attis, Krishna, Dionysus, Mithra...) bulunmaktadır. Bu
nedenlerden dolayı İsa’nın sahte doğum gününün dolayısıyla 25 Aralık
Noel inancının Paganizm’den geldiğini söyleyebiliriz. Ek olarak birçok
din adamına ve Luka İncili’ne göre, İsa zaten bahar mevsiminde
doğmuştur.
Normalde çam ağacı, Noel
şarklıları ve Noel Baba gibi kavramlar Noel’e ait olsa da, özellikle
ülkemiz gibi Hıristiyanlığın çoğunlukta olmadığı halka sahip ülkelerde
bu kavramlar 31 Aralık Yılbaşı ile anılmaya başlanmıştır. Ek olarak,
Hıristiyanlık dininin kavramları olarak düşünülen Noel Baba ve çam
ağacı gerçekte doğaya tapan toplumların kültürlerden günümüze
gelmişlerdir. Ek olarak, eskiden toplumlar çoğunlukla 21 Mart tarihini
yani baharın başlangıcını yeni yıl olarak kutlamışlardır. Bunun nedeni
de baharın doğanın yeniden doğuşu olarak görülmesidir. Yılbaşının 31
Aralık'a dönüşmesinin nedeni ise İsa'nın doğum günü olduğu kabul edilen
25 Aralık'a en yakın son ay günü olmasıdır.
Yılbaşında çam ağacı süsleme
kültürünün nereden türediği hakkında birçok farklı teori olsa da en
kabul göreni Paganizm’den geldiğidir. Paganizm, genel olarak doğaya
tapınmayı içeren dinlere verilen isimdir. Çok tanrılı türleri olduğunu
gibi tek bir dişi tanrıya (doğa ana, Gaia) tapınmayı gerektiren türleri
de vardır. Asya Türkleri’nde de olmak üzere birçok eski Şamanist
kültüründe var olan Yaşam Ağacı kavramı Paganizm’de de bulunur (Modern
Yaşam Ağacı motiflerinden biri ülkemizde 5 Kuruş Madeni paranın ön
yüzünde bulunmaktadır). Doğaya baktığımız zaman, dört mevsim
değişmeden kalabilen, uzun yıllar yaşayan ve yaprak dökmeyen bu
ağaçlar, bu tür eski dinlerde kutsallığın ve ölümsüzlüğün sembolü
olmuştur. Ayrıca çam ağacı süslemek ile Anadolu insanının dilek dilemek
amacıyla ağaçlara bez parçaları bağlaması aynı kökten gelmektedir.
Bütün bu geleneklerin nedeni bu ağaçların kutsal sayılması, çoğu zaman
ruhları olduğuna inanılmasıydı. Hıristiyanlık Avrupa’da yayıldıktan
sonra, başta Batı Almanya’da olmak üzere Yaşam Ağacı kültürü değişerek
Âdem ile Havva’nın dalından meyve yediği kutsal cennet ağacı kültürüne
dönüşmüştür. Bu sembolik ağaçlar meyve, mum ve bazı yiyeceklerle
süslenmiş, etrafında toplanılarak gerçekleştirilen törenler düzenlenmiş
ve onların ölümsüzlük enerjilerinden yararlanmak için evlerin içine
veya yakınlarına yerleştirilmiştir. 16. Yüzyıl da tam olarak şuan ki
anlamıyla kullanılmaya başlayan bu ağaçlar, kutsal üçleme (teslis)
biçimine yakın olduğu için çam ağacı şeklini almıştır. 19. Yüzyılın
sonlarında ise bu kültür bütün dünyaya yayılmaya başlamıştır.
Noel Baba (Santa Claus, Klaus)
ya da orijinal adıyla Aziz Nikola (Saint Nicholas) 4. Yüzyılda Likya
yani Antalya’da yaşamış bir Hıristiyan din adamıdır. Aziz Nikola,
fakirlere, çocuklara ve kadınlara hediyeler vererek onların kötü yola
düşmelerine engel olmaya çalışırdı. Yardım ettiği kişileri utandırmamak
için genellikle yardımlarını gizli yapan Aziz Nikola figürü zaman
içinde İskandinav Mitolojisi’nin en büyük tanrısı olan Odin figürü ile
birleşerek Noel Baba kültürünü ortaya çıkarmıştır. O dönemde çocuklar
Odin’in uçan atı için çoraplarının içine şekerlemeler koyarlar, bunu
gören Odin’in de iyiliğin karşılığı olarak çocuklara hediyeler
getirdiğine inanılırdı. Görüldüğü gibi uçan at geyiklere dönüşmüş,
çorap ve hediye sistemi ise değişmeden Noel Baba kültürüne geçmiştir.
Lakin günümüzde kullanılan kırmızı, kürklü bir kıyafet giyen, şişman,
beyaz sakallı, Kuzey Kutup’unda yaşayan Noel Baba imajı çok daha yakın
bir tarihte, 1930 yılında the Coca Cola Company’nin Noel reklamı için
Haddon Sunblom adlı çizerin Noel Baba çizimleriyle oluşmuştur
Noel ve yılbaşı günümüzde
artık pek de manevi bir yönü kalmamış ve daha çok ticari amaçlar için
desteklenen kutlamalar ve bayramlar haline gelmiştir. İstatistiklere
göre, Amerika’da Noel alışverişleri sayesinde, Kasım’dan Aralık ayına
geçerken kitap satışları %100, takı ve mücevher satışları %170
oranında, ortalama hediyelik eşya satışları ise %50 oranında
artmaktadır. Bütün bunların yanında yılbaşı ve Noel’in sinema,
televizyon, müzik sektörü ve turizme yaptığı getirilerde
unutulmamalıdır. Ayrıca Noel ve yılbaşı turizmi konusunda pasif kalmış
ülkemizin, özellikle Noel Baba’nın Antalyalı olması aracılığıyla, bu
günlerde turizmi geliştirmek için adım atması kazançlı olacaktır.
Bu Yıl Başında Yapılması Gereken 12 Şey:
1- Ne Noel İsa'nın doğum günüdür, ne de Aralık 31 yeni yılın ilk günü... Fiyaskoya üzülelim.
2- "Yeni yıla nasıl girersen yılın hep öyle geçer" lafına inat, saat 00.00'da tuvalete girelim.
3- Obez Noel Baba Coca Cola'nın reklam için yıllar önce hazırladığı çizimdir, artık uzatmayalım. Onun yerine metalci Noel Baba akımını başlatalım.
4- Noel Baba olarak tarihten gelmiş kişi Aziz Nikola'dır, Antalyalı'dır, övünelim.
5- Çam ağacına Hıristiyan icadı demeyelim, çünkü değildir. Pagandır. Benzer kültürel örneği cebinizdeki 5 Kuruş'un ön yüzündeki hayat ağacıdır, hemen cüzdanda 5 Kuruş arayalım.
6- Bu madde bayanlar için, kırmızı iç çamaşırı çoğu kadına yakışmaz, bırakın bu modayı. Sevinelim.
7- Doğum gününü kutladığınız kişileri tanımamazlık olmaz. Horus'u ve Mithra'yı öğrenelim.
8- "Mutlu Noeller" veya "Mutlu Yıllar" gibi klişeleşmiş laflar yerine "Yüce Horus'un Gözü Sizi Görmesin" gibi yenilerini bulalım.
9- Nasıl olsa ikisi de aynı kökten gelmektedir. Ben yılbaşını kutlarım, Noel'i değil; geyiğine girmeyelim,
10- Nasıl olsa çıkmıyor. Milli Piyango almayalım.
11- 10-9-8-7 şeklinde rakamlar yerine, d-ç-c-b-a şeklinde geri sayalım.
12- Çam ağacı yerine kaktüs süsleyelim. Hindi yerine kalamar yiyelim.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder