Vatikan 400 yıl boyunca aydınlanma filozoflarından, edebiyatçılara biliminsanlarına, siyasetçilere 4 bin başlık halinde Batı uygarlığının düşünsel, kültürel birikimini temsil eden tüm yazar ve kitaplarını yasaklamıştı.



Katolik kilisesinin Dante’den Balzac’a, Montaigne’den Kopernik’e, Spinoza’dan Luther’e uzanan 400 yıllık yasaklar listesinde Hitler yasaklanmamış, Darwin görmezden gelinmiş. Marx, Freud, Nietzsche Schopenhauer de yasaklanmayanlar arasında. Listeye en son eklenenler ise Sartre ve Andre Gidé. Yasaklanan kitapların başında Luther, Calvin ve diğer Protestan reformcuların kitapları geliyordu. Latince ve İtalyanca dışındaki tüm İnciller yasaklandı. Tevrat ve Kuran da yasaklı kitaplar arasındaydı.Vatikan’ın sürekli yenilenerek 1559-1966 yılları arasında yürürlükte kalan listesi, Aydınlanmaya yönelik giyotin işlevini görmüş. Yasaklar 400 boyunca felsefe, bilim, edebiyat alanında insanlığa büyük katkılar sağlayan kişi ve yapıtların neredeyse tamamını yasaklamış.

LİSTE NİÇİN HAZIRLANDI?
Katolik Kilisesi Yasak Kitaplar İndeksi’ni, esas olarak otoritesini temelden sarsan ve Hıristiyan dünyasındaki en büyük bölünmeyle sonuçlanan “Protestan reformasyonunu” baskı altına almak için hazırlanmış.

İki yasaklı: Madame Bovary ve Sefiller
YASAK LİSTESİ NASIL ORTAYA ÇIKTI?
Yasaklar, 16. yüzyıl ortalarından 20. yüzyıla, uygulayıcıları tarafından artık anlamsız bulunduğu için rafa kaldırılıncaya kadar 400 yıl resmen varlığını sürdürdü.
Yaklaşık 200 yıl boyunca da Qubec’ten Polonya’ya kadar tüm Katolik dünyasında fiilen etkisini korudu. Sonuç olarak sayısız kitabın yakılmasına, yazar ve yayımcının cezalandırılmasına neden oldu. Almanya Münster Üniversitesi’nde tarih profesörü ve ve piskoposluk rahibi olan Hubert Wolf’a arşivleri inceleme izni verildi. Böylece Indeks’in nasıl oluşturulduğu, hangi kitap ve yazarlar hakkında tartışmaların yapıldığı, hangi kitapların incelendiği halde yasaklanmadığı ortaya çıkartılmış oldu.

İLK LİSTE NE ZAMAN HAZIRLANDI?
Daha önce engizisyonun başında olan Gian Pietro Carafa, 4. Paul adıyla papa olarak seçilince bir kurul oluşturdu ve yasak kitaplar listesinin hazırlanmasını istedi. Yasaklanmış Kitaplar ve Yazarlar İndeksi (Indeks auctorum et librorum prohibitorum) başlığıyla 1559’da yayımlanan liste ilk evrensel ve Indeks adıyla yayımlanan liste oldu. İlk Indeks yayımlandıktan sonra 5 kez değiştirilip yeniden düzenlendi. 400 yıl defalarca eklenen yazar ve kitaplarla defalarca güncellenen Indeks’in 32 baskısı yapıldı.

TEVRAT VE KURAN DA YASAKLI KİTAPLAR ARASINDA
Yasaklanan kitapların başında Luther, Calvin ve diğer Protestan reformcuların kitapları geliyordu. Latince ve İtalyanca dışındaki tüm İnciller yasaklandı. Tevrat ve Kuran da yasaklı kitaplar arasındaydı. Kuzey Avrupa kaynaklı çok sayıda metin, yalnızca yazarları Protestan olduğu için yasaklanmıştı. Indeks yasaklanan kitaplara ek olarak, kilisenin öğretileriyle çelişen pasajlardan arındırılması veya düzeltilmesi gereken kitapları da listelemişti.

AMAÇ: PROTESTANLIĞIN YAYILMASINI ENGELLEMEK
Roma Kilisesi’nin bir Yasak Kitaplar Indeksi hazırlama nedeni herşeyden önce Protestanlığın yayılmasını engellemekti. Bu yüzden okunması yasaklanan ve okunması en acımasız şekilde cezalandırılan yazarların başında Protestan liderler Martin Luther, John Calvin ve Ulrich Zwingli geliyordu.

LİSTEYE EN SON EKLENENLER SARTRE VE ANDRE GIDÉ
İlk listeden bugüne değişik baskılarda Voltaire, Spinoza, Hume, Hobbes, Proudhon, Emile Zola, Anatole France gibi yazarlar tümüyle yasaklandı. Sartre ve Andre Gidé listeye en son eklenen yazarlar oldu. Rousseau, Balzac ve d’Holbach’ın hemen hemen tüm eserleri yasaklanır.

Spinoza ve Balzac

Montaigne Denemeler‘iyle, La Fontaine öykü ve romanlarıyla, Montesguieu Kanunların Ruhu ve İran Mektupları‘yla, Kant Salt Aklın Eleştirisi‘yle, Pierre Larousse Büyük Ansiklopedi‘siyle, Victor Hugo Sefiller, Gustave Flaubert Madame Bovary ve Salommbo ile listeye girdi.

DARWIN GÖRMEZDEN GELİNMİŞ
Listeye giren bilim insanları arasında Giardano Bruno, Kopernik, Kepler ve Boyle var. Darwin’in hiçbir eseri Kurul tarafından incelemeye alınmamış. 19. yüzyılda kilise öğretisine en güçlü meydan okuyuşu ortaya koyan yazarların, örneğin Darwin’in Yasaklar listesinde olmaması biraz şaşırtıcı olsa da Wolf’bu gerçeği şöyle açıklıyor: Galileo’yu Dünyanın Güneş etrafında döndüğünü söylediği için mahkum eden Vatikan, sonrasında daha temkinli bir tutum sergilemiş. Bu tür eserleri, eğer doğrudan teoloji, inanç ve İncil’e karşı bir saldırı içermiyorlarsa incelemeye almaktan kaçınmış.

MARX, FREUD, NIETZSCHE DE YASAKSIZ
Marx, Freud, Nietzsche, Schopenhauer de yasaklanmayanlar arasında. Wolf, Katolik öğretiye zıt olan bazı yapıtlar özellikle 19. yüzyıldan sonra eşyanın tabiatı gereği yasaklı görüldüğünden, kimsenin ihbar etme zahmetine dahi katlanmamasından olsa gerek, incelemeye dahi alınmamış.

HITLER DE YASAKLANMAMIŞ
Hitler’in Kavgam’ı üç yıl boyunca defalarca Kurul’da tartışıldığı halde karar alınması sürekli ertelenmiş. Kilise, Nazi ideologlarından Alfred Rosenberg’in 20. Yüzyılın Mitleri kitabını yasakladığı halde Almanya’nın seçimle işbaşına gelmiş en üst düzey yöneticisini karşısına almaya çekinmiş.